Lễ hội được tổ chức nhằm tưởng nhớ công đức của Nguyên phi Hoàng thái hậu Ỷ Lan (Lê Thị Yến 1044 – 1117) người có nhiều đóng góp cho sự phát triển của đất nước dưới thời nhà Lý.
Lễ rước bộ
Lễ hội truyền thống đền Đươi năm nay có nhiều chương trình hoạt động. Phần lễ gồm các lễ nghi: Lễ cáo yết, lễ mộc dục, lễ rước bộ và dâng hương. Phần hội có nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao, trò chơi dân gian như: Biểu diễn múa rồng, lân, trống hội, chương trình văn nghệ chào mừng, biểu diễn múa rối nước, liên hoan diễn xướng hầu Thánh, thực hành tín ngưỡng thờ mẫu và các trò chơi dân gian cờ người, bắt vịt, kéo co, giải bóng chuyền hơi, bóng đá…. Lễ hội Đền Đươi được tổ chức hàng năm có ý nghĩa to lớn trong việc tăng cường tình cảm đoàn kết gắn bó, xây dựng nếp sống thuần hậu trong nhân dân địa phương, ổn định trật tự, kỷ cương góp phần không nhỏ vào sự thúc đẩy kinh tế- văn hóa- xã hội của địa phương phát triển bền vững.
Lễ rước bộ
Đền Đươi được xây dựng từ thời Lý, thờ thái hậu Ỷ Lan. Theo các nguồn tư liệu, bà tên là Lê Thị Yến, sinh năm Giáp Thân (1044), quê ở làng Thổ Lỗi, sau đổi thành Siêu Loại, Thuận Thành, Bắc Ninh nay thuộc xã Dương Xá, Gia Lâm, Hà Nội. Năm 1063, vua Lý Thánh Tông đi cầu tự, thấy cô gái hái dâu bội phần xinh đẹp, đối đáp lưu loát. Vua cảm mến, đưa về triều phong làm cung phi.
Múa lân chào mừng khai hội
Bà từng nhiếp chính 2 lần khi vua đi đánh giặc Chiêm Thành và sau khi vua băng hà. Bà đã thi hành nhiều chính sách trị quốc, yên dân, chăm lo đời sống nhân dân. Từ một thôn nữ, nhờ tài trí thông minh, lòng nhân hậu, bà đã cùng bậc danh thần Lý Thường Kiệt làm rạng rỡ non sông, xây dựng nền hưng thịnh cho nước Đại Việt.
Bà Phạm Thị Thu - Phó Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND xã Yết Kiêu phát biểu khai hội
Một lần thị sát tình hình đất nước, thuyền của bà ghé thôn Cẩm Cầu (nay là thôn Quỳnh Huê), xã Thống Nhất (Gia Lộc). Thấy cuộc sống dân làng nghèo khó, bà đã cấp vàng bạc cho người dân mua ruộng, xây dựng đền chùa.
Đại biểu và Nhân dân dâng hương
Năm 1117, thái hậu Ỷ Lan mất, triều đình cho sắc chỉ về Cẩm Cầu, Cẩm Đới lên kinh đô chịu tang và nhận huý về thờ. Để ghi nhớ công ơn của bà, nhân dân trong thôn đã xây dựng đền, chùa để thờ. Qua những đợt khai quật khảo cổ học tại khu di tích đã phát hiện được nhiều phế tích của kiến trúc cổ. Những gạch hoa lát nền có hoa cúc nổi, được xác định có niên đại thời Lý - Trần. Đền Đươi được công nhận Di tích lịch sử, văn hoá cấp quốc gia năm 1992.
Trải qua thăng trầm lịch sử và thời gian, di tích đền Đươi đã mất đi một số hạng mục kiến trúc cổ có giá trị, nhiều hạng mục xuống cấp nghiêm trọng. Ngày 20/9/2023, Dự án tu bổ, tôn tạo Di tích lịch sử, văn hóa quốc gia đền Đươi được khởi công, tổng mức đầu tư gần 15 tỷ đồng. Các hạng mục được đầu tư tu bổ, tôn tạo gồm: nhà tiền tế, trung từ, hậu cung, tả vu, hữu vu, nghi môn nội, sân nội tự… Các hạng mục bề thế, nguy nga, tố hảo, làm tôn thêm vẻ uy nghiêm của di tích nhưng vẫn bảo tồn được các giá trị di sản văn hóa, đặc biệt về kiến trúc nghệ thuật. Trong năm 2024, Đền Đươi được các cấp ủy Đảng, chính quyền quan tâm đã hoàn thành xây dựng, tu bổ, tôn tạo ngôi đền uy nghi, đẹp đẽ để thờ Nguyên phi Ỷ Lan tại quê hương.
Lễ hội năm nay diễn ra trong 03 ngày, từ ngày 13/9/2025 đến hết ngày 15/9/2025 (tức từ ngày 22 đến hết ngày 24 tháng 7 năm Ất Tỵ).
P.V